کارکردهای فرهنگی و اجتماعی نهاد وقف در شیراز دوره قاجاریه

چکیده در این پژوهش به بررسی نهاد وقف و کارکردهای اجتماعی و فرهنگی آن در شیراز پرداخته شده است. در اینجا با بررسی وقفنامه های شهر شیراز در دوره ی قاجاریه به لحاظ کمی و کیفی تلاش شده است تا کارکرد اجتماعی موقوفات در این شهر و کارکرد و تأثیر فرهنگی و مذهبی آن و نیز تأثیراتی که موقوفات از شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این شهر پذیرفته اند، مورد بررسی قرار گیرد. همچنین دگرگونی های احتمالی که در نهاد وقف در شیراز دوره ی قاجاریه رخ داده است نیز از دغدغه های این پژوهش می باشد. نهاد وقف در شیراز از شرایط اجتماعی و اقتصادی شهر تأثیر پذیرفته، به طوریکه کمیت و کیفیت وقفنامه ها، جایگاه اجتماعی واقفان و موقوفات شهر این تأثیر را نشان می دهد. از سویی نهاد وقف با اختصاص سهمی از درآمد موقوفات به امور رفاهی و عام المنفعه مانند؛ امور بهداشتی، ساختن پل، آب انبار، کاروانسرا، حمام و غیره دارای کارکردهای اجتماعی بوده است و از سوی دیگر وقف بر مساجد و مدارس و مراسم مذهبی بیان کننده ی کارکرد فرهنگی این نهاد در شیراز دوره ی قاجاریه بوده است. هر چند در اواخر حکومت قاجاریه به ویژه بعد از مشروطیت نهاد وقف به دلیل عدم انطباق با اندیشه های نو و نظام آموزشی جدید پویایی و کارکرد گذشته ی خود را از دست داد و محدود به برپایی مراسم مذهبی و خیریه شده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی می باشد. با مطالعه و بررسی منابع و پژوهش های تاریخی و اسناد موجود در بایگانی اداره ی اوقاف و امور خیریه ی شیراز؛ مطالب مورد نیاز گردآوری و سپس به تدوین و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است. واژه های کلیدی: نهاد، وقف، شیراز، دوره ی قاجاریه